تصور کنید وارد فروشگاهی شوید و بدون اینکه چیزی بگویید، فروشنده نام شما را بداند، سلیقه‌تان را بشناسد و دقیقاً همان چیزی را پیشنهاد دهد که دوست دارید. در دنیای وب، کوکیها همین نقش را ایفا می‌کنند، بی‌سر و صدا اطلاعات شما را ذخیره می‌کنند تا تجربه‌ای شخصی‌سازی‌شده داشته باشید. اما این تمام ماجرا نیست.
کوکیها فقط ابزاری برای وب‌گردی راحت و بی‌دردسر نیستند. آن‌ها داده‌هایی را جمع‌آوری می‌کنند که می‌تواند هم به نفع شما باشد و هم حریم خصوصی‌تان را به چالش بکشد. از بهبود تجربه کاربری گرفته تا نمایش تبلیغات هدفمند، این فایل‌های کوچک متنی قدرت زیادی دارند و به همان اندازه، بحث‌برانگیز نیز هستند. در این مقاله از هاست ایران، نگاهی عمیق به دنیای کوکیها خواهیم انداخت، مزایا و خطراتشان را بررسی می‌کنیم و روش‌های مدیریت آن‌ها، از مسدودسازی گرفته تا غیرفعال کردن کوکی را معرفی می‌کنیم.
کوکی (Cookie) چیست؟
واژه Cookie در دنیای واقعی شاید یادآور یک نوع شیرینی باشد، اما در فضای آنلاین معنای کاملاً متفاوتی دارد. کوکیها فایل‌های متنی کوچکی هستند که داده‌هایی مانند نام کاربری و تنظیمات ورود را ذخیره می‌کنند و هنگام اتصال شما به یک وب‌سایت، دستگاه شما را شناسایی می‌کنند.
یکی از رایج‌ترین انواع آن‌ها کوکی‌های HTTP است که برای بهبود تجربه وب‌گردی شما طراحی شده‌اند. زمانی که وارد وب‌سایتی می‌شوید، سرور یک کوکی مخصوص با یک شناسه منحصربه‌فرد ایجاد و روی مرورگر شما ذخیره می‌کند. وقتی دوباره به سایت برمی‌گردید، سرور از طریق این شناسه متوجه می‌شود که شما چه کسی هستید و چه تنظیماتی را ترجیح می‌دهید.
هر کوکی دارای بخش های متفاوتی است که باعث می شود کاربران به سادگی شناسایی شوند. بخش‌های تشکیل‌دهنده آن عبارت‌اند از:
• Domain: مشخص می‌کند که کوکی توسط کدام وب‌سایت ایجاد شده و تنها در همان دامنه قابل استفاده است.
• Path: تعیین می‌کند که کوکی در کدام مسیرهای دایرکتوری سایت فعال باشد.
• Content: شامل تمامی اطلاعاتی است که سایت برای شناسایی کاربر، ورود مجدد و ذخیره سوابق گذشته نیاز دارد.
• Expire: همان‌طور که اشاره شد، کوکیها دارای تاریخ انقضا هستند. این بخش مشخص می‌کند که کوکی تا چه زمانی معتبر خواهد بود.
• Secure: اطلاعات امنیتی کوکی را در بر می‌گیرد و تعیین می‌کند که آیا کوکی از طریق اتصال‌های امن (HTTPS) ارسال شود یا خیر؛
با تمام مشخصات و مزایایی که معرفی کردیم، کوکیها فقط برای راحتی شما طراحی نشده‌اند. آن‌ها همچنین ابزارهایی قدرتمند برای تحلیل رفتار کاربران و اجرای تبلیغات هدفمند نیز هستند. در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به انواع، عملکرد، مزایا و چالش‌های کوکیها خواهیم داشت.
انواع کوکی ها کدامند؟
همه کوکیها یکسان نیستند و به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. به‌طور کلی، دو نوع اصلی کوکی وجود دارد:
- کوکی‌های اول شخص (First-party Cookies) که مستقیماً توسط سایتی که در حال بازدید از آن هستید ایجاد می‌شوند.
- کوکی‌های شخص ثالث (Third-party Cookies) که توسط دامنه‌های دیگر، مانند شبکه‌های تبلیغاتی یا سرویس‌های جاسازی‌شده (مثلاً ویدئوهای یوتیوب)، ساخته می‌شوند.
تفاوت اصلی این دو نوع کوکی، مالک آن‌هاست. مثلاً اگر در حال مرور یک وب‌سایت باشید که محتوای یوتیوب را نمایش می‌دهد، یوتیوب کوکی‌های خودش را برای ردیابی شما ایجاد می‌کند که در دسته کوکی‌های شخص ثالث قرار می‌گیرند. این نوع کوکیها معمولاً برای تبلیغات هدفمند و تحلیل رفتار کاربران استفاده می‌شوند و می‌توان آن‌ها را در مرورگر مسدود کرد.
از نظر ماندگاری نیز، کوکیها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- کوکی‌های موقت (Session Cookies) که فقط در طول بازدید فعال هستند و با بستن مرورگر حذف می‌شوند.
- کوکی‌های دائمی (Persistent Cookies) که تا زمان انقضای مشخص باقی می‌مانند و حتی ممکن است توسط سایت‌ها مجدداً تمدید شوند. این کوکیها اطلاعات ورود، تنظیمات شخصی‌سازی‌شده و تاریخچه فعالیت شما را حفظ می‌کنند تا در مراجعات بعدی تجربه بهتری داشته باشید.
همچنان بخوانید: آموزش گوگل ادز
کوکی ها چگونه عمل می کنند؟
هر بار که وارد یک وب‌سایت می‌شوید، مرورگر شما درخواستی دریافت می‌کند تا یک فایل کوکی را روی دستگاه‌تان ذخیره کند. از همان لحظه، وب‌سایت می‌تواند اطلاعات لازم را برای شناسایی شما و ارائه یک تجربه شخصی‌سازی‌شده ثبت کند. فرض کنید اگر حال خرید از یک فروشگاه اینترنتی هستید، بدون ثبت‌نام یا ورود به حساب کاربری نیز می‌توانید سبد خریدتان را پر کنید.
فراتر از آن، اگر صفحه را ببندید و بعداً دوباره به سایت برگردید، تمام محصولاتی که به سبد اضافه کرده بودید هنوز همانجا هستند. این قابلیت به لطف کوکی‌هایی است که اطلاعات سبد خرید را در مرورگر شما ذخیره می‌کنند. در‌واقع، هر بار که به وب‌سایت برمی‌گردید، سایت ابتدا از مرورگر می‌خواهد کوکی‌های ذخیره‌شده را بررسی کند. اگر کوکی قبلی وجود داشته باشد، اطلاعات قبلی شما بازیابی می‌شود؛ در غیر این صورت، یک کوکی جدید ایجاد خواهد شد.
اما نقش کوکیها فراتر از این است. به طور مثال، یکی از کاربردهای آن‌ها کاهش تبلیغات آزاردهنده است. هر بار که تبلیغی را می‌بندید، یک کوکی در مرورگر ذخیره می‌شود تا در بازدیدهای بعدی، همان تبلیغ مجدداً نمایش داده نشود.
با این حال، کوکیها همیشه هم بی‌خطر نیستند. همین فناوری که مرور وب را برای شما ساده‌تر می‌کند، می‌تواند مورد سوءاستفاده نیز قرار گیرد. هکرها و افراد سودجو ممکن است از برخی کوکیها برای ردیابی فعالیت‌های آنلاین شما یا حتی سرقت اطلاعات شخصی‌تان استفاده کنند. بنابراین، شناخت و مدیریت آگاهانه کوکیها اهمیت زیادی دارد.
آیا کوکیها حریم شخصی کاربران را نقض می‌کنند؟
کوکیها معمولاً برای شناسایی کاربران و حفظ وضعیت ورود آن‌ها به وب‌سایت‌ها استفاده می‌شوند، بدون اینکه اطلاعات حساسی مانند رمز عبور را ذخیره کنند. آنچه در کوکیها ذخیره می‌شود، معمولاً یک شناسه کاربری یا ID اختصاصی است که وب‌سایت از آن برای تشخیص کاربران خود استفاده می‌کند.
حتی اگر سایتی بخواهد رمز عبور را در کوکی ذخیره کند، این اطلاعات ابتدا رمزگذاری و هش می‌شود تا امنیت آن حفظ شود و امکان سوءاستفاده از بین برود. علاوه‌بر‌این، کاربران در صورت مشاهده فعالیت‌های مشکوک می‌توانند دسترسی کوکیها را محدود کرده یا سابقه آن‌ها را پاک کنند.
با این حال، نکته چالش برانگیز مربوط به نحوه استفاده از کوکی‌هاست. اطلاعات ذخیره‌شده در کوکی‌های first-party فقط در همان وب‌سایتی که آن را ایجاد کرده قابل‌دسترسی است و سایر وب‌سایت‌ها به آن دسترسی ندارند. به همین دلیل، این نوع کوکیها از نظر امنیتی چالش‌برانگیز نیستند و نگرانی خاصی درباره نقض حریم خصوصی کاربران ایجاد نمی‌کنند.
اما third-party cookies ماجرا را تغییر می‌دهند. این کوکیها که اغلب برای اهداف تبلیغاتی استفاده می‌شوند، رفتار کاربران را در سایت‌های مختلف ردیابی می‌کنند و از نظر حریم خصوصی حساسیت بیشتری دارند. همین موضوع باعث شد که اتحادیه اروپا و ایالات متحده از سال ۲۰۱۱ قوانینی وضع کنند که وب‌سایت‌هایی که به کاربران این کشورها خدمات ارائه می‌دهند را موظف می‌کند قبل از ذخیره کوکی‌هایی که فعالیت کاربران را ردیابی می‌کنند، از آن‌ها اجازه بگیرند.
چرا کاربران تمایل به غیر فعال کردن کوکی دارند؟
بسیاری از کاربران برای حفظ حریم خصوصی خود ترجیح می‌دهند کوکیها را محدود یا غیرفعال کنند. دلیل اصلی این نگرانی، جمع‌آوری گسترده اطلاعات شخصی و رفتار آنلاین آن‌ها توسط شرکت‌ها و تبلیغ‌کنندگان است. در ادامه دلایل عمده کاربران برای غیرفعال کردن کوکی حین وب‌گردی را بررسی می‌کنیم:
مسائل امنیتی
برخی بر این باور‌اند که کوکیها مانند ویروس‌ها یا بدافزارها عمل می‌کنند و حتی آن‌ها را با پاپ‌آپ‌های مزاحم یکی می‌دانند. اما آیا این تصور صحیح است؟ در حقیقت، کوکیها چیزی بیش از یک فایل متنی ساده نیستند؛ آن‌ها نه قابلیت اجرا دارند و نه می‌توانند مستقیماً به اطلاعات ذخیره‌شده کاربر دسترسی پیدا کنند. بااین‌حال، دلیل گسترش این تصور نادرست را می‌توان در عملکرد برخی نرم‌افزارهای امنیتی جستجو کرد. آنتی‌ویروس‌ها هنگام اسکن سیستم، برخی کوکی‌های تبلیغاتی را به‌عنوان کدهای جاسوسی شناسایی کرده و به‌طور خودکار حذف می‌کنند، درحالی‌که این موضوع لزوماً به معنی خطرناک بودن کوکیها نیست.
بااین‌وجود، همه کوکیها بی‌ضرر نیستند. کوکی‌های شخص ثالث (Third-party cookies) که توسط دامنه‌هایی غیر از سایتی که کاربر در حال بازدید از آن است ایجاد می‌شوند، می‌توانند چالشی برای حریم خصوصی باشند. این نوع کوکیها عمدتاً برای ردیابی رفتار کاربران در وب‌سایت‌های مختلف به‌کار می‌روند تا تبلیغات هدفمند نمایش داده شود. به همین دلیل، بسیاری از کاربران غیرفعال کردن کوکی را ترجیح داده تا کنترل بیشتری بر اطلاعات شخصی خود داشته باشند.
افزایش امنیت و جلوگیری از حملات سایبری
کوکیها، به‌ویژه آن‌هایی که شامل اطلاعات حساسی مانند شناسه‌های کاربری و داده‌های ورود هستند، در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر‌اند.
اگر این کوکیها به‌درستی رمزگذاری نشوند یا مرورگر از قابلیت‌های امنیتی مانند HttpOnly و Secure پشتیبانی نکند، خطر ربایش و هایجک کوکیها و حملاتی مانند XSS (Cross-Site Scripting) افزایش می‌یابد. برای کاهش این ریسک، کاربران می‌توانند با محدودسازی یا غیرفعال کردن کوکی سطح امنیت خود را ارتقا دهند.
تأثیر کوکیها بر عملکرد مرورگر
کوکیها می‌توانند فضای قابل‌توجهی از حافظه مرورگر را اشغال کنند، به‌خصوص اگر تعداد زیادی از سایت‌ها با سیاست کوکی‌های ماندگار استفاده کنید. این موضوع ممکن است سرعت مرورگر را کاهش داده و عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد. پاک‌سازی منظم کوکیها نه‌تنها به بهینه‌سازی فضای ذخیره‌سازی کمک می‌کند، بلکه تجربه مرور وب را نیز روان‌تر می‌سازد.
آیا ویروس‌ها می‌توانند کوکیها را بخوانند؟
یکی دیگر از تصورات نادرست درباره کوکیها این است که اگر دستگاهی آلوده به ویروس یا بدافزار شود، این بدافزارها می‌توانند محتوای کوکیها را خوانده و به اطلاعات کاربر دسترسی پیدا کنند. اما واقعیت این است که در مواردی که شناسه‌های کاربری یا رمزهای عبور در کوکی ذخیره شده باشد، این داده‌ها معمولاً رمزگذاری و هش (Hash) می‌شوند.
بنابراین، حتی اگر بدافزاری بتواند به کوکیها دسترسی پیدا کند، خواندن و استفاده از این اطلاعات تقریباً غیرممکن خواهد بود. در حقیقت، اگر یک ویروس بتواند به داده‌های حساس شما دسترسی پیدا کند، مشکل اصلی نه کوکیها، بلکه سطح کلی امنیت سیستم شما خواهد بود.
نحوه غیر فعال کردن کوکی
با توجه به ملاحظات امنیتی، مرورگرهای مدرن ابزارهای پیشرفته‌ای برای مدیریت کوکیها در اختیار کاربران قرار می‌دهند. کاربران می‌توانند کوکی‌های شخص ثالث را مسدود کنند، تنها به وب‌سایت‌های منتخب اجازه ذخیره کوکی بدهند یا تنظیمات کوکی را متناسب با نیازهای خود تنظیم کنند. این قابلیت امکان می‌دهد تا تعادلی میان حفظ حریم خصوصی و تجربه کاربری روان‌تر ایجاد شود.
خوشبختانه، پاک‌سازی کوکیها نیز فرآیندی ساده است و از طریق بخش تنظیمات مرورگر در رایانه یا گوشی انجام می‌شود. در ادامه، نحوه مدیریت و حذف کوکیها را در مرورگر محبوب کروم بررسی خواهیم کرد:
پاک کردن کوکی ها در مرورگر کروم
اگر قصد دارید کوکی‌های ذخیره‌شده در مرورگر Chrome را پاک کنید، مراحل زیر را دنبال کنید:
- مرورگر کروم را باز کنید.
- روی منوی سه‌نقطه در بالای صفحه کلیک کنید.
- از منوی باز شده، گزینه تنظیمات (Settings) را انتخاب کنید.
- به پایین صفحه اسکرول کنید و روی پیشرفته (Advanced) کلیک کنید تا گزینه‌های مدیریتی بیشتری نمایش داده شود.
- در بخش حریم خصوصی و امنیت (Privacy and Security) گزینه پاک کردن داده‌های مرور (Clear browsing data) را انتخاب کنید.
. در این صفحه، لیستی از داده‌های ذخیره‌شده از جمله کوکیها، تاریخچه جستجو و داده‌های سایت را مشاهده می‌کنید. با فعال کردن تیک گزینه‌های موردنظر و کلیک روی پاک کردن (Clear data)، اطلاعات حذف خواهند شد.
غیرفعال کردن کوکیها در کروم
برای غیرفعال کردن کوکیها و جلوگیری از ذخیره آن‌ها:
- همان مسیر بالا را دنبال کرده و وارد بخش حریم خصوصی و امنیت شوید.
- گزینه تنظیمات سایت (Site settings) را انتخاب کنید.
- روی کوکیها (Cookies) کلیک کنید.
- در این بخش، می‌توانید دسترسی کوکی‌های اول‌شخص و شخص ثالث را مدیریت کنید و در صورت تمایل، ذخیره آن‌ها را غیرفعال کنید.
راه حل جایگزین برای جستجوی امن در وب
همه مرورگرها گزینه‌هایی برای وب‌گردی امن‌تر دارند که امکان جستجو در وب را بدون ذخیره تاریخچه، کوکی یا اطلاعات دیگر فراهم می‌کنند. به طور مثال، در مرورگر کروم کافی است روی منوی سه‌نقطه در بالای صفحه کلیک کرده و گزینه «New Incognito Window» را انتخاب کنید. با این کار، یک پنجره ناشناس باز می‌شود و می‌توانید بدون برجای گذاشتن کوچکترین ردپایی در اینترنت جستجو کنید.
جمع بندی
کوکیها یکی از ابزارهای مهم در بهینه‌سازی تجربه کاربری در فضای وب هستند. این فایل‌های متنی کوچک، مواردی مثل اطلاعات ورود و تنظیمات کاربری را ذخیره می‌کنند تا مراجعات بعدی سریع، راحت و شخصی‌سازی‌شده‌تر انجام شود. با این حال، اگر کاربران بخواهند حریم خصوصی بیشتری داشته باشند، می‌توانند کوکیها را به‌صورت دستی مسدود یا پاک کنند.
این کار به‌ویژه زمانی اهمیت دارد که کاربران بخواهند از ردیابی فعالیت‌های آنلاین خود توسط وب‌سایت‌ها و تبلیغ‌کنندگان جلوگیری کنند.
فراموش نکنید که مسدود کردن یا پاک کردن کوکیها به این معناست که با هر بار ورود به یک وب‌سایت، اطلاعات کاربری باید مجدداً وارد شده و تنظیمات شخصی‌سازی‌شده از نو اعمال شود. این موضوع می‌تواند تجربه کاربری را کمی پیچیده‌تر کند.
امیدواریم این مطلب از هاست ایران دیدگاه روشن‌تری درباره کوکی (Cookie) چیست و نقش آن به همراه نحوه غیرفعال کردن کوکی و تاثیر آن بر حریم خصوصی به شما داده باشد. اگر پرسشی در این زمینه دارید، خوشحال می‌شویم آن را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید!
سوالات متداول
- کوکی چیست و چه کاربردی دارد؟
کوکیها فایل‌های متنی کوچکی هستند که توسط وب‌سایت‌ها در دستگاه شما ذخیره می‌شوند. این فایل‌ها می‌توانند اطلاعاتی مانند تنظیمات شخصی، تاریخچه جستجو، و اطلاعات ورود به سایت‌ها را ذخیره کنند. کوکیها برای بهبود تجربه کاربری طراحی شده‌اند، زیرا به وب‌سایت‌ها کمک می‌کنند تا شما را شناسایی کرده و اطلاعات موردنیاز را سریع‌تر بارگذاری کنند. - چرا باید کوکیها را غیرفعال کنیم؟
غیرفعال کردن کوکیها به شما کمک می‌کند تا حریم خصوصی خود را در فضای آنلاین حفظ کنید. این کار می‌تواند از ردیابی فعالیت‌های آنلاین شما توسط تبلیغ‌کنندگان جلوگیری کند. همچنین، در برخی مواقع، غیرفعال کردن کوکیها می‌تواند باعث افزایش سرعت مرورگر شما شود، زیرا از ذخیره‌سازی داده‌های غیرضروری جلوگیری می‌شود. - چگونه می‌توانم کوکیها را در مرورگر خود غیرفعال کنم؟
برای غیرفعال کردن کوکیها در مرورگر کروم، ابتدا وارد تنظیمات مرورگر شوید، سپس به بخش حریم خصوصی و امنیت بروید و گزینه تنظیمات سایت را انتخاب کنید. در این قسمت، روی کوکیها کلیک کنید و گزینه‌های مربوط به کوکی‌های اول‌شخص و شخص ثالث را غیرفعال کنید. این تنظیمات باعث می‌شود که مرورگر شما از ذخیره‌سازی کوکیها جلوگیری کند.
