سرور چیست؟ معرفی انواع سرورها

سرور چیست؟ سرور، رایانه یا سیستمی است که منابع، داده‌ها، خدمات یا برنامه‌ها را از طریق شبکه در اختیار رایانه‌های دیگری که تحت عنوان کلاینت‌ شناخته می‌شوند، قرار می‌دهد. از لحاظ تئوری، هر زمان که رایانه‌ها، منابع را با دستگاه‌های کلاینت به اشتراک بگذارند، سرور در نظر گرفته می‌شوند. انواع مختلفی از سرورها از جمله وب سرور، ایمیل سرور و سرور مجازی وجود دارد. در همین راستا در این مقاله به تعریف و سیر تکامل سرورها و  معرفی انواع سرورها می‌پردازیم. با مجله هاست ایران همراه باشید.

تعریف و سیر تکامل سرورها

یک سیستم کامپیوتری می‌تواند منابع را تهیه و همزمان از طریق سیستمی دیگر از آن استفاده کند؛ به عبارتی دیگر، یک دستگاه می‌تواند به طور همزمان سرور و کلاینت باشد.

اولین سرورها تحت عنوان کامپیوترهای مین‌فریم (mainframe) یا مینی‌کامپیوتر ساخته شدند. مینی‌کامپیوترها، بسیار کوچکتر از کامپیوترهای مین‌فریم بودند. با این حال، با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، به دستگاه‌هایی بسیار بزرگتر از کامپیوترهای رومیزی تبدیل شده و اصطلاح مینی‌کامپیوتر از بین رفت.

در ابتدا، چنین سرورهایی به کلاینت‌هایی به نام ترمینال وصل می‌شدند که هیچگونه محاسبات واقعی انجام نمی‌دادند. این ترمینال‌ها که به آنها دامب ترمینال نیز گفته می‌شود، صرفا برای پذیرش ورودی از طریق صفحه‌کلید یا کارت‌خوان و بازگرداندن نتایج محاسباتی به صفحه نمایش یا پرینتر به کار می‌رفتند اما محاسبات واقعی روی سرور انجام می‌شد.

با گذشت زمان، سرورها به کامپیوترهای واحد و قدرتمندی تبدیل شدند و از طریق یک شبکه به مجموعه‌ای از رایانه‌های کلاینت که قدرت کمتری داشتند متصل می‌شدند. این معماری شبکه، مدل کلاینت-سرور نامیده می‌شود که در آن، هم رایانه کلاینت (سرویس‌گیرنده) و هم سرور (سرویس‌دهنده) قدرت محاسباتی دارند اما برخی وظایف خاص به سرورها واگذار می‌شود. در مدل‌های محاسباتی قبلی مانند مدل مین‌فریم-ترمینال، مین‌فریم به‌عنوان یک سرور عمل می‌کرد، هرچند از نام آن چنین چیزی استنباط نمی‌شد.

همزمان با پیشرفت تکنولوژی، تعریف سرور نیز تغییر و تکامل یافت. این روزها، سرور چیزی بیش از نرم‌افزاری که روی یک یا چند دستگاه محاسباتی فیزیکی اجرا می‌شود، نیست. به چنین سرورهایی اغلب سرور مجازی گفته می‌شود. در آغاز کار، از سرورهای مجازی برای افزایش تعداد وظایفی که یک سرور سخت‌افزاری می‌توانست انجام دهد استفاده می‌شد. اما امروزه اغلب سرورهای مجازی توسط یک شخص ثالث و بر روی سخت‌افزار در اینترنت در یک آرایشی به نام محاسبات ابری اجرا می‌شوند.

سروری مانند ایمیل سرور، برای انجام یک کار خاص طراحی شده است؛ به این معنی که سرور، ایمیل را می‌پذیرد و ذخیره می‌کند و سپس آن را در اختیار کلاینت درخواست‌کننده قرار می‌دهد. سرورهایی مانند فایل سرور و پرینت سرور چندین کار را انجام می‌دهند. این سرورها نه‌تنها فایل‌ها را ذخیره می‌کنند بلکه کارهای چاپی را از مشتریان می‌پذیرند و سپس آنها را به چاپگر متصل به شبکه ارسال می‌کنند.

انواع سرورها

انواع مختلفی از سرورها وجود دارد که هریک عملکردهای متفاوتی را انجام می‌دهند. بسیاری از شبکه‌ها یک یا چند نوع سرور رایج را شامل می‌شوند. در ادامه، به معرفی انواع سرورها می‌پردازیم.

فایل سرورها

فایل سرورها، فایل‌ها را ذخیره و توزیع می‌کنند. کلاینت‌ها یا کاربرهای مختلف ممکن است فایل‌هایی که روی یک سرور ذخیره شده‌اند را به اشتراک بگذارند. علاوه بر این، در مقایسه با تلاش برای تامین امنیت و یکپارچه‌سازی فایل‌های روی یک دستگاه در سازمان، ذخیره‌سازی فایل‌ها، امکان پشتیبان‌گیری راحت‌تر یا ارائه راه‌حل‌های تحمل‌پذیری خطا را فراهم می‌کند. با طراحی سخت‌افزار فایل سرور می‌توان سرعت خواندن و نوشتن سرور را به حداکثر رساند و عملکرد سرور را بهبود بخشید.

سرورهای DNS

سرورهای سیستم نام دامنه (DNS )، اپلیکیشن سرورهایی هستند که نام‌ دامنه‌ها  (که به راحتی توسط انسان قابل فهم است) را به آدرس‌های IP که توسط دستگاه قابل خواندن هستند تبدیل کرده و سرویس وضوح نام  دامنه را به رایانه‌های کلاینت ارائه می‌دهند. سیستم DNS پایگاه داده‌ای گسترده از نام‌ها و سایر سرورهای DNS است که از هر یک از آنها می‌توان برای درخواست نام برای سرور کامپیوتری بی‌نام استفاده کرد. هنگامی که یک کلاینت به آدرس یک سیستم نیاز دارد، یک درخواست DNS به همراه نام منبع مورد نظر را به یک سرور DNS ارسال می‌کند. سرور DNS نیر با استفاده از آدرس IP از طریق جدول اسامی خود به درخواست، پاسخ می‌دهد.

پرینت سرور

پرینت سرورها یکی دیگر از انواع سرورها بوده که امکان مدیریت و تقسیم عملکرد پرینت را فراهم می‌کنند. یک پرینت سرور به جای اتصال چاپگر به یک سیستم، می‌تواند به درخواست‌های پرینتی که از کلاینت‌های متعدد دریافت می‌کند، پاسخ دهد. امروزه، برخی پرینترهای بسیار بزرگ و پیشرفته با پرینت سرور داخلی خود عرضه می‌شوند؛ بنابراین دیگر به اجرای یک پرینت سرور مبتنی بر رایانه دیگر نیازی نیست. علاوه بر این، پرینت سرور داخلی به درخواست‌های پرینت از سوی کلاینت پاسخ می‌دهد.

اپلیکشن سرور

اپلیکیشن سرور به جای رایانه‌های کلاینت که اپلیکیشن‌ها را اجرا می‌کنند، اپلیکیشن‌ها را اجرا می‌کند. اپلیکیشن سرورها اغلب برنامه‌های حاوی منابع فشرده را که تعداد زیادی از کاربران، آن را به اشتراک می‌گذارند، اجرا می‌کند. این کار نیاز هر کلاینت به داشتن منابع کافی برای اجرای برنامه‌ها را برطرف می‌کند. همچنین شما را از نصب و نگهداری نرم‌افزار بر روی بسیاری از دستگاه‌ها بی‌نیاز می‌کند.

ایمیل سرور

ایمیل سرور، یکی از انواع رایج اپلیکیشن سرورها محسوب می‌شود. ایمیل سرورها، ایمیل‌هایی که به کاربر ارسال شده‌اند را دریافت و تا زمانی که کلاینت از طرف کاربر مذکور، ایمیل‌ها را درخواست کند ذخیره می‌شوند. داشتن یک ایمیل سرور، این امکان را فراهم می‌کند که دستگاه به درستی پیکربندی شده و همیشه به شبکه متصل باشد. علاوه براین، همیشه برای ارسال و دریافت پیام‌ها آماده و به دستگاه کلاینت و داشتن سیستم فرعی ایمیل خاص خود نیازی نداشته باشد.

وب سرورها

یکی از رایج‌ترین انواع سرورها در بازار امروزی، وب سرور است. وب سرور، نوع خاصی از اپلیکیشن سرور است که برنامه‌ها و داده‌هایی که کاربران در سراسر اینترنت یا اینترانت درخواست می‌دهند را میزبانی می‌کند.

مقاله مرتبط: وب سرور چیست؟ معرفی انواع مختلف وب سرور

وب سرورها به درخواست‌های مرورگرهای در حال اجرا برای صفحات وب یا سایر خدمات مبتنی بر وب در رایانه‌های سرویس‌گیرنده پاسخ می‌دهند. وب سرورهای رایج عبارتند از وب سرورهای Apache، سرورهای خدمات اطلاعات اینترنتی مایکروسافت (IIS) و سرورهای Nginx.

سرورهای پایگاه داده یا دیتابیس

میزان داده‌هایی که شرکت ها، کاربران و سایر سرویس‌ها استفاده می‌کنند خیره‌کننده است. بسیاری از این داده‌ها در پایگاه‌های داده ذخیره می‌شوند. پایگاه‌های داده باید در هر زمان برای چندین کلاینت قابل دسترسی باشند و ممکن است به فضای دیسک فوق‌العاده زیادی نیاز داشته باشند. هر دوی این نیازها باعث شده تا چنین پایگاه‌ داده‌هایی روی سرورها اضافه شوند. سرورهای پایگاه داده، اپلکیشن‌های پایگاه داده را اجرا می‌کنند و به درخواست های متعدد کلاینت‌ها پاسخ می‌دهند. اپلیکیشن سرورهای رایج پایگاه داده عبارتند از Oracle، Microsoft SQL Server، DB2 و Informix.

سرور مجازی

در بین انواع سرورها، سرورهای مجازی خیلی زود در دنیای سرور محبوب شدند. بر خلاف سرورهای معمولی که به عنوان یک سیستم عامل بر روی سخت‌افزار دستگاه نصب می‌شوند، سرورهای مجازی تنها روی نرم‌افزار اختصاصی به نام هایپروایزر وجود دارند.

مقاله مرتبط: کاربردهای سرور مجازی یا vps چیست؟

هر هایپروایزر می‌تواند صدها یا حتی هزاران سرور مجازی را به طور همزمان اجرا کند. هارپروایزر، سخت‌افزار مجازی را به گونه‌ای به سرور ارائه می‌دهد که گویی یک سخت‌افزار فیزیکی واقعی است. سرور مجازی از سخت‌افزار مجازی استفاده می‌کند و هایپروایزر، نیازهای محاسباتی و ذخیره‌سازی واقعی را به سخت‌افزار واقعی آن که بین تمام سرورهای مجازی دیگر به اشتراک گذاشته می‌شود، منتقل می‌کند.

پروکسی سرور

پروکسی سرور یکی دیگر از انواع سرورها است که به عنوان یک واسطه بین مشتری و سرور عمل می‌کند. پروکسی سرور که اغلب از آن برای ایزوله کردن کلاینت‌ها یا سرورها و به منظور اهداف امنیتی استفاده می‌شود، درخواست را از کلاینت می‌گیرد و به جای پاسخ به کلاینت، درخواست را به سرور یا فرآیند دیگری ارسال می‌کند. پروکسی سرور، پاسخ را از سرور دوم دریافت می‌کند و سپس به کلاینت اصلی پاسخ می‌دهد. این فرایند به گونه‌ای به نظر می‌رسد که پروکسی سرور، خود به تنهایی به کلاینت پاسخ می‌دهد. به این ترتیب، نه کلاینت و نه سرور پاسخ‌دهنده نیازی به اتصال مستقیم به یکدیگر ندارند.

مدیریت سرور و مانیتورینگ سرور

در بین انواع سرورها سرورهایی برای مدیریت یا نظارت بر سایر سیستم‌ها و کلاینت‌ها وجود دارند. برای مثال، انواع مختلفی از سرورهای مانیتورینگ وجود دارد. تعدادی از آنها به شبکه گوش می‌دهند و هرگونه درخواست کلاینت و پاسخ سرور را دریافت می‌کنند، اما برخی از سرورها، داده‌ها را درخواست نمی‌کنند یا به آنها پاسخ نمی‌دهند. به این ترتیب، مانیتورینگ  سرور می‌تواند تمامی ترافیک شبکه و همچنین درخواست‌ها و پاسخ‌های کلاینت‌ها و سرورها را بدون ایجاد تداخل در آن عملیات، پیگیری کند. یک مانیتورینگ سرور به درخواست‌های مانیتورینگ کلاینت مانند مواردی که توسط مدیران ناظر بر سلامت شبکه اجرا می‌شود، پاسخ می‌دهد.

اگر در امکان مدیریت سرور توسط شما وجود ندارد، شرکت هاست ایران، به پشتوانه تیم حرفه‌ای و با تجربه‌ی خود و بر اساس نیازسنجی‌های مستمر و پیاده‌سازی اقدامات اصولی، خدمات حرفه‌ای مدیریت سرور را ارائه می‌کند تا شما عزیزان با خیالی آسوده به توسعه کسب‌وکار خود بپردازید.

ساختارهای سرور

مفهوم سرور قدمتی به اندازه خود شبکه دارد. به هر حال، هدف یک شبکه این است که به یک رایانه اجازه دهد با رایانه دیگری ارتباط برقرار کرده و کار یا منابع را تقسیم کند. از آن زمان محاسبات تکامل یافته است و در نتیجه چندین نوع ساختار سرور و سخت‌افزار ایجاد شده است.

کامییوترهای مین فریم یا مینی‌کامپیوترها (AS/400)

می‌توان گفت که در این دوره، سرورهای اصلی، کامپیوترهای مین فریم و بعدها، مینی‌کامپیوترها، تقریبا تمام وظایف محاسباتی را انجام می‌دادند و فقط تعامل با کاربر از طریق صفحه نمایش و صفحه‌کلید به سیستم کلاینت واگذار می‌شد.

سرور سخت افزار کامپیوتر

موج بعدی که در واقع موج اصلی سرورها بود شامل سرورهای مبتنی بر رایانه می‌شد. از بسیاری جهات، این سرورها چیزی جز کامپیوترهای رومیزی بزرگتر و قدرتمندتر نبودند؛ اما قیمت بالاتر و حافظه و فضای دیسک بسیار بیشتری نسبت به اکثر رایانه‌های کلاینت داشتند. هر سرور همچنان یک قطعه مستقل بود که قطعاتی مانند مادربرد، پردازنده، حافظه، درایو دیسک و منبع تغذیه را در دل خود جای می‌داد. سرورهای این چنینی، اغلب در اتاق‌هایی با تهویه مطبوع به نام اتاق سرور، نگهداری شده و بعدها برای ذخیره‌سازی و دسترسی بهتر به قفسه‌ها انتقال می‌یافتند.

سرورهای بلید یا تیغه‌ای

سخت‌افزار اصلی سرور کامپیوتر، بزرگ بود و در قفسه‌هایی ذخیره می‌شد که می‌توانست صدها پوند وزن را تحمل کند. با این حال، با گذشت زمان، ساخت ابزارهای سریع‌تر برای اتصال به سخت‌افزار منجر به حذف قطعاتی از سرور که از یک دستگاه مستقل شد. با حذف هارد دیسک‌ها، حذف فن خنک‌کننده داخلی و کوچک‌سازی مداوم قطعات محاسباتی، سرورها در نهایت به یک سرور ظریف به نام سرور تیغه‌ای تبدیل شدند. با اینکه بلید سرورها هنوز هم در قفسه‌های اتاق سرور ذخیره می‌شوند، اما اندازه آن‌ها کوچک‌تر شده و به راحتی می‌توان آن‌ها را با یک سرور دیگر جایگزین کرد.

سرورهای ترکیبی

قبل از مجازی‌سازی، سرورها از مدل استاندارد یک سیستم عامل تک سرور که بر روی یک دستگاه سخت‌افزاری نصب می‌شد، الگو می‌گرفتند.

فناوری‌هایی مانند فضای ذخیره‌سازی متصل به شبکه، نیاز سرور به داشتن فضای ذخیره‌سازی مخصوص خود را از بین برد. سایر فناوری‌ها مانند آینه‌سازی و خوشه‌بندی، امکان ترکیب قطعات سخت‌افزار با سرورهای بزرگ‌تر و قدرتمندتر را فراهم می‌کنند. چنین سروری ممکن است از چندین تیغه، چندین دستگاه ذخیره‌سازی متصل به یکدیگر و یک منبع تغذیه خارجی تشکیل شده باشد و هر قطعه را می‌توان در عین حال سرور هنوز کار می‌کند با قطعه دیگر تعویض کرد.

سرور مجازی

سرور مجازی هنوز هم به سخت‌افزار نیاز دارند؛ اما در حال حاضر این سخت‌افزار به شکل متفاوتی، فرآیند را اجرا می‌کند که به آن هایپروایزر می‌گویند. در برخی موارد مانند Hyper-V مایکروسافت، یک سیستم عامل کامل همچنان روی خود سخت‌افزار اجرا می‌شود. در موارد دیگر، هایپروایزرهای Bare-Metal را می‌توان به صورت مستقیم روی سخت‌افزار سرور نصب کرد. در هر دو مورد، خود سخت‌افزار اغلب در مجموعه‌ای از سرورهای بلید یا تیغه‌ای، فضای ذخیره‌سازی شبکه و منبع تغذیه توزیع می‌شود و در نتیجه محیطی ایجاد می‌شود که در آن نمی‌توان تشخیص داد که سرور به کجا ختم می‌شود و سرور دیگر از کجا شروع به کار می‌کند.

نمونه‌هایی از سیستم‌عامل‌های سرور

در بخش پایانی مقاله، به معرفی و توضیح درباره چند نمونه از سیستم عامل‌های سرور می‌پردازیم.

سیستم عامل سرور مایکروسافت ویندوز

گفته می‌شود که Windows for Workgroups اولین سیستم عامل سرور مایکروسافت بوده است. در این نسخه، کاربر برای به اشتراک‌گذاری و پاسخ به درخواست‌های کلاینت‌ها می‌توانست رایانه‌ها را طوری تنظیم  کند که به سرور تبدیل شوند. اولین سیستم عامل سرور واقعی مایکروسافتWindows NT  نام داشت. نسخه‌های ۳.۵ و ۳.۵۱.۵۱ آن تا قبل از انتشار خط ویندوز سرور خود شرکت مایکروسافت که تا به امروز وجود دارد، روی بسیاری از شبکه‌های تجاری اجرا می‌شد. ویندوز سرور ۲۰۱۶ جدیدترین نسخه ویندوز سرور است. این نسخه از اپلیکیشن‌ها، پایگاه داده‌های متعدد و همچنین یک هایپروایزر که امکان مجازی‌سازی سرورها را می‌دهد پشتیبانی می‌کند.

سیستم عامل سرور لینوکس یا یونیکس

یکی دیگر از بازیگران اصلی در بین سیستم عامل‌های سرور، لینوکس یا یونیکس نام دارد. چندین نسخه و مدل از سسیتم عامل سرور لینوکس یا یونیکس از جمله Red Hat Enterprise Linux،Debian  و CentOS وجود دارد. لینوکس به عنوان یک سیستم عامل منبع باز، یکی از وب‌سرورهای بسیار محبوب به شمار می‌آید و اغلب اوقات به همراه برنامه سرور وب  Apache نصب می‌شود.

سیستم عامل سرور NetWare

اگرچه سیستم عامل NetWare دیگر ساخته نمی‌شود؛ اما در دورانی که استفاده از مدل کلاینت–سرور رو به افزایش بود به عنوان یکی از بازیگران اصلی در فضای نرم‌افزار سرور نقش بازی می‌کرد. در نهایت، NetWare سیستم عامل سرور خود را به یک هسته مبتنی بر لینوکس منتقل کرد و نام Novell Open Enterprise Server (OES)  را بر آن نهاد.

سیستم عامل سرورهای ابری

سرورهای مجازی که بر روی زیرساخت شخص ثالث در یک شبکه باز مانند اینترنت میزبانی می‌شوند را سرورهای ابری می‌نامند. این روزها ارائه‌دهندگان سرورهای ابری متعددی از جمله Cloud Platform گوگل، Microsoft Azure  و IBM Cloud  وجود دارند.

با این حال، پیشگام اصلی رایانش ابری شرکتی، پلتفرم AWS آمازون بود. در ابتدای امر، این پلتفرم شروع به استفاده از ظرفیت اضافی سرورها و شبکه‌های آمازون نمود اما در حال حاضر پلتفرم AWS به مشتریان فرصت می‌دهد بلافاصله سروری مجازی ایجاد نموده و سپس میزان منابعی که سرور از آن‌‌ها در حین اجرا استفاده می‌کند را تنظیم کنند.

امروزه تعریف سرور چیزی جز داده‌های سخت‌افزاری فیزیکی که از چندین پردازنده، درایو دیسک، حافظه و اتصالات شبکه تشکیل می‌شوند نیست. هنوز هم سرور صرفا سیستمی در نظر گرفته می‌شود که به درخواستی از سمت کلاینت پاسخ می‌دهد.

یک سرور چگونه کار می‌کند؟

برای اینکه دستگاه یا سیستم عامل به عنوان یک سرور عمل کند ابتدا باید پیکربندی شود تا به درخواست‌های کلاینت‌ها روی یک اتصال شبکه گوش دهد. این قابلیت می‌تواند به صورت بخشی از سیستم عامل، یک برنامه نصب شده، رول یا ترکیبی از دو سیستم وجود داشته باشد.

به عنوان مثال، سیستم عامل ویندوز سرور مایکروسافت، قابلیت گوش دادن و پاسخ به درخواست‌های کلاینت یا سرویس‌گیرنده را فراهم می‌کند. علاوه بر این، رول‌ها یا سرویس‌های نصب‌‍‌شده نشان می‌دهند که سرور به کدام نوع درخواست‌های مشتری می‌تواند پاسخ دهد.

در مثالی دیگر، یک وب سرور Apache به درخواست‌های مرورگر اینترنت از طریق یک برنامه دیگر به نام Apache که روی سیستم عامل نصب شده است، پاسخ می‌دهد.

هنگامی که یک کلاینت یا سرویس‌گیرنده به داده یا عملکرد یک سرور نیاز دارد، درخواستی را از طریق شبکه ارسال می‌کند. سرور این درخواست را دریافت کرده و با اطلاعاتی مناسب به کلاینت پاسخ می‌دهد. در واقع، این فرایند، مدلی از درخواست و پاسخ شبکه کلاینت-سرور است که به آن مدل تماس و پاسخ نیز می‌گویند.

یک سرور، اغلب اوقات، وظایف متعدد دیگری را به عنوان بخشی از یک درخواست و پاسخ به کلاینت انجام می‌دهد. برخی از این وظایف عبارتند از: تایید هویت درخواست‌کننده، اطمینان از اینکه کلاینت مجوز دسترسی به داده‌ها یا منابع درخواستی را دارد و قالب‌بندی مناسب و ارسال پاسخ موردنظر به شیوه‌ای موردانتظار.

سخن پایانی

در این مقاله به تعریف سرور، نحوه تکامل و معرفی انواع سرورها پرداختیم. در صورتی که قصد خرید سرور مجازی، سرور اختصاصی و انواع سرورهای پرسرعت و با کیفیت هستند با مراجعه به صفحه سرویس‌های هاست ایران می‌توانید از سرویس‌ها و محصولات این شرکت دیدن کرده و آن‌ها را خریداری کنید.