Loading...دنیای وب، مکانی است که امکان دسترسی به محتوا را به‌صورت یکسان برای تمامی کاربران، در نقاط مختلف جهان فراهم می‌آورد.
در دنیای وب طراحی واکنش گرا یا ریسپانیسیو را با عنوان طراحی سازگار (سازگاری با دستگاه‌های مختلف) می‌شناسند. اما نکته قابل توجه این است که آیا می‌توان در مورد دسترسی‌پذیری نیز این نکته را بیان کرد؟ یا خیر؟!
دسترسی‌پذیری یا قابلیت دسترسی یک تفکر در طراحی صفحات وب است که باعث می‌شود یک سایت برای طیف خاصی از افراد در دسترس باشد. به‌صورت کلی دسترسی‌پذیری بدین معنی است که یک وب‌سایت برای هرکسی که از آن بازدید می‌کند قابلیت پیمایش داشته باشد و اطلاعات مورد نظر خود را به‌سرعت به دست آورد.
پیاده‌سازی قابلیت دسترسی به پیشرفت‌های جدید در تکنولوژی و توسعه وب نیازمند است. طراحی صفحات وب با توجه قابلیت دسترسی از عوامل بسیار دشواری است که توسعه‌دهندگان و برنامه نویسان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
قابلیت دسترسی عوامل مهمی چون کنتراست بالای متن، قرار دادن نسخه صوتی محتوا برای نابینایان و جایگزین برای جاوا اسکریپت و CSS را در بردارد.
پیش مقدمه‌ای بر قابلیت دسترسی
به‌طورکلی، قابلیت دسترسی یا دسترسی‌پذیری ایده‌ای برای تولید محتواست. این محتوا می‌تواند توسط هر شخصی مورداستفاده قرار گیرد.
بدون شک در بین افرادی که از یک وب‌سایت استفاده می‌کنند اشخاصی وجود دارند که دارای ناتوانی‌های جسمی و ذهنی بوده و قادر نیستند محتوای آن سایت را به‌صورت معمول دریافت کنند. بنابراین قابلیت دسترسی فهم محتوای یک سایت را برای افراد که دارای اختلالات بینایی، جسمی و ذهنی هستند، فراهم می‌آورد.
بر اساس تعریف صورت گرفته در ویکی پدیا دسترسی‌پذیری این‌گونه توضیح داده‌شده است.
- دسترس‌پذیری یا دست‌یابی‌پذیری یک عبارت کلی است به معنی بیشینه میزانی که یک سامانه یا یک ابزار، برای بیشترین شمار استفاده‌کنندگان، دسترسی‌پذیر باشد. به‌عبارتی‌دیگر، دسترسی‌پذیری، میزان و درجه آسان بودنِ دسترسی است، چیزی که با آن بتوان به یک جایگاه مشخص، از هر مسیر و جایگاهی رسید و «دسترسی» داشت. دسترسی‌پذیری نباید با کارایی اشتباه گرفته شود، چیزی که آسانی استفاده شدن یک ابزار، یک فضا و یا یک سرویس، برای هر کاربر را شرح می‌دهد. «دسترسی‌پذیری» می‌تواند به این صورت هم شرح داده شود: قابلیت دسترسی برای به کار انداختن یک سامانه یا یک ابزار، برای سود و هدفی خاص.
- معنای دیگر «دسترسی‌پذیری» در زمینه ناتوانی‌های جسمی افراد است، و حقی که آن‌ها برای دسترسی به هر سامانه یا ابزاری را دارند، همچنین ابزاری که این کاربران را توانمند می‌کند تا به‌حق دسترسی خود برسند. مانند نرم‌افزارهای خواننده صفحه‌های وب، صندلی‌های چرخ‌دار و دیگر ابزار.
بسیاری از توسعه‌دهندگان وب معتقدند دسترسی‌پذیری فقط افراد نابینا که توانایی خواندن ندارند را شامل می‌شود. اما درواقع ۴ دسته اصلی در دسترسی‌پذیری وجود دارد:
- وابسته به دید : افراد نابینا و کم‌بینا
- شنوایی : افراد دارای اختلالات شنوایی
- اختلالات شناختی : افراد دارای اختلالات ذهنی که فاقد درک صحیحی از اطلاعات هستند
- اختلالات جسمی : وجود مشکلات دسترسی فیزیکی که نیازمند وسیله‌های خاص مانند کیبوردهای مخصوص و یا دستورات صوتی برای افراد کم‌توان جسمی هستند.
این گروه‌بندی طیف گسترده‌ای از تکنیک‌ها را شامل می‌شود که بر اساس استانداردهای وب به‌سرعت در حال تغییر هستند. یکی از این استانداردها که مورد تصویب وب‌سایت W3.org قرارگرفته استاندارد (WCAG (Web Content Accessibility Guidelines است.
نکته: تمامی نهادهای دولتی برای اساس قانون W3C مستلزم رعایت استاندارد WCAG هستند.
در ادامه به یک نگاه کلی در مورد قابلیت دسترس‌پذیری خواهیم پرداخت و راه‌های طراحی قابلیت دسترسی را تجزیه‌وتحلیل خواهیم نمود.
W3C و دسترسی‌پذیری
کلمات اختصاری مرتبط باقابلیت دسترسی وب:
- W3C – World Wide Web Consortium: به‌طورکلی هدف W3C ایجاد استاندارهایی برای وب‌سایت‌هاست تا وب‌سایت‌ها با تمامی مرورگرها سازگار باشند. همچنین تمامی دستورالعمل‌های رسمی دسترسی‌پذیری تحت عنوان این سازمان قرار می‌گیرند.
- WAI – Web Accessibility Initiative: یک برنامه رسمی که همه‌چیز را در مورد قابلیت دسترسی وب پوشش می‌دهد. این اصطلاح شامل تمام قوانین، دستورالعمل‌ها و تکنیک‌ها برای دسترسی‌پذیری مدرن است.
- WCAG – Web Content Accessibility Guidelines: گروهی از قوانین و استانداردها جهت افزایش مهارت طراحان سایت در مبحث دسترسی‌پذیری است.
- ARIA – Accessible Rich Internet Applications: یک استاندارد مشخص برای ساخت برنامه‌های کاربردی باقابلیت دسترسی‌پذیری بالا در زبان‌های جاوا اسکریپت (JavaScript) و ایجکس (Ajax) است.
از دیگر دستورالعمل‌هایی که در زیرمجموعه WAI قرار می‌گیرد می‌توان به UAAG (مربوط به کاربر) و ATAG (برای ابزارهای وب‌نویسی) اشاره کرد. در حال حاضر، می‌بایست به توصیه‌هایی که در WAI و دستورالعمل‌های آن‌که بانام WCAG ارائه‌شده بیشتر توجه نمود.
یکی از بهترین منابع برای یادگیری بیشترنحوه اشتراک‌گذاری و دسترسی افراد کم‌توان (افراد دارای معلولیت) به اینترنت، وب‌سایت W3C است. ممکن است فهم دقیق مشکلات این‌گونه افراد کمی پیچیده باشد، اما برای پیدا کردن راه‌حل مناسب می‌توان از خود این افراد نیز کمک گرفت.
برای یادگیری بیشتر WCAG 2.0 می‌توانید از منابع زیر استفاده نمایید:
گام‌های کلیدی در طراحی دسترس‌پذیر
وب‌سایت A11Y یک مرجع قدرتمند و کاربردی در جهت توسعه قابلیت دسترسی وب‌سایت است که به‌صورت رایگان می‌توان از آن استفاده نمود. این سایت دارای پروژه‌های عملی زیادی در موضوع دسترسی‌پذیری است که با استفاده از ابزار Git hub قابل‌استفاده هستند.
همچنین در این سایت می‌توان موارد مهم در مفهوم دسترسی‌پذیری یا الگوهای طراحی (دراپ دان، تب‌ها، دکمه و…) را بررسی و استفاده نمود.
پیاده‌سازی و یادگیری این مسائل به‌صورت هم‌زمان بسیار دشوار است، لذا می‌بایست یادگیری را قدم‌به‌قدم و با تحقیق پیش برد.
برای شروع یادگیری می‌توانید از وب‌سایتproject A11Y استفاده کنید.
بسیاری از افراد نابینا از سیستم‌های خواننده صوتی خودکار متن، مترجم صوتی و یا صفحه‌کلید مخصوص برای مرور صفحات استفاده می‌کنند. به همین دلیل وجود مفهوم مناسب در ساختار کدهای HTML با ویژگی‌هایی نظیر تب ایندکس (جابه‌جایی بین عناصر یک صفحه) و کلیدهای میانبر امری ضروری است.
درصورتی‌که قصد دارید مفهوم دسترسی‌پذیری را در سایت خود بهبود دهید با یادگیری ساختار و معماری آن می‌توانید پروژه مورد نظر خود را سفارشی‌سازی نمایید.
ابزارهای بررسی دسترسی‌پذیری
برای افزایش موفقیت و رسیدن به هدف می‌توان از ابزارهای بررسی دسترسی‌پذیری استفاده نمود.
به‌طورکلی انجام این فرآیندها کمی خسته‌کننده است چراکه یادگیری دستورالعمل‌های WCAG دشوار بوده و می‌تواند ذهن شمارا به چالش بکشد.
برای اینکه بتوانید درزمینهٔ پیاده‌سازی مفهوم دسترسی‌پذیری موفق شوید می‌بایست یک بخش را انتخاب کرده و بر روی آن تمرکز کنید و با استفاده از ابزارهای قابلیت دسترسی وب‌سایت خود را بهبود بخشید.
برای مثال برای افزایش خوانایی می‌توان از تنظیمات کنتراست در WCAG استفاده نمود. همچنین برای بررسی میزان کنتراست از ابزار “contrast ratio checker” نیز استفاده می‌شود.
دستورالعمل‌های WCAG 2.0 بسیار گیج‌کننده است چراکه یادگیری آن نیاز به دانش و تجربه دارد اما باکمی تلاش می‌توان به این دانش دست‌یافت.
درزمینه بررسی قابلیت دسترسی ابزارهای کاربردی بسیار زیادی وجود دارد. یکی از این ابزارها ابزار “WAVE” است که به شما کمک می‌کند تا خطاها، هشدارها و مشکلات کنتراست وب‌سایت خود را به‌آسانی بهبود دهید.
“Cynthia Says website” وب اپلیکیشن دیگری است که سایت را بررسی می‌کند و برای میزان دسترسی‌پذیری هر وب‌سایت امتیازی را در نظر می‌گیرد.
بخش ۵۰۸ در این وب‌سایت مربوط به سایت‌های دولتی است.
اگر زبان برنامه‌نویسی وب‌سایت شما متن‌باز است می‌توانید از ابزارهای زیر برای بررسی دسترسی‌پذیری در GitHub استفاده کنید:
افزونه‌های کاربردی در مرورگرهای مختلف
برای پیاده‌سازی سریع و آسان مفهوم دسترسی‌پذیری می‌توان از افزونه‌هایی که برای مرورگرها ارائه‌شده است استفاده نمود. این افزون‌ها برای تمامی کامپیوترها و وب‌سایت‌ها قابل‌استفاده بوده و می‌تواند مفید واقع شود.
افزونه “AInspector” یکی از کاربردی‌ترین ابزارهای بررسی دسترسی‌پذیری در مرورگر فایرفاکس است که بسیار کامل‌تر از ابزار آنلاین “WAVE” است.
ابزار “Alnspector” برای مرورگر کروم ارائه نشده است، اما گوگل افزونه “Accessibility Developer Tools ” را به‌صورت اختصاصی برای مرورگر کروم جهت برسی دستورالعمل‌ها دسترسی‌پذیری در بخش “Inspector” ارائه داده است.
همچنین در مرورگر کروم برای بررسی کنتراست رنگ می‌توان از ابزار luminosity checkers و یا سایر افزونه‌های رایگان استفاده نمود.
چند وقت پیش دوست نابینایی رو دیدم که که به راحتی از وب سایت های خارجی مختلف استفاده می کرد اولش برام جای تعجب داشت اما این مطلبو که خوندم تا حدی متوجه شدم که در خیلی از کشور های خارجی به معلولین اهمیت می‌دن
همیشه لذت می برم از مطالب جالبتون
جالب بود ممنون